٢٢  امرداد ماه یادآور درگذشت علی سامی – پژوهنده، نویسنده و باستان‌شناس نامدار ایران- است. او پس از سپری كردن زندگی سخت‌كوشانه و پربار، در ٨٠ سالگی چشم از جهان فرو بست. خاندان سامی، در تاریخ و فرهنگ فارس نام و آوازه‌ی سزاوارانه‌ای داشته‌اند. ٤ نسل پیشین این خاندان، از سرآمدان دانش و فرهنگ زمان خود بودند و در بنیان‌گذاری خدمات فرهنگی، از پیشگامان به‌شمار می‌آمدند.
  «ملاآقا بابا»، از دانشمندان و سخنوران سده‌ی سیزدهم مهی، از نخستین چهره‌های نامور خاندان سامی است. «آقا بزرگ سامی» نیز از دیگر سرشناسان و دانشمندانی است كه نام این خاندان را پرآوازه ساخته است. آقا بزرگ را از پیشگامان جنبش آزادی‌خواهی فارس و از چهره‌های فرهنگی برشمرده‌اند. او ٤٠ سال در دبیرستان‌های فارس سرگرم آموزش ادبیات فارسی بود. افزون بر این‌كه در نقاشی و مینیاتور نیز به هنرمندی و استادی شناخته می‌شد.
  علی سامی، فرزند آقا بزرگ، در سال ١٢٨٩ خورشیدی در شیراز و در خانواده‌ای كه خاستگاه کازرونی داشتند، دیده به جهان گشود. پس از گذراندن آموزش‌های مقدماتی، سرگرم فراگیری  تاریخ، ادبیات و باستان‌شناسی شد و هم‌زمان با آن، به‌كار فرهنگی و آموزش پرداخت. بدین‌گونه او دانش‌اندوزی و كار را درهم‌ آمیخت تا گستره‌ی آموخته‌هایش فراتر از كتاب‌های درسی و دانشگاهی باشد. از آن پس كارهای گوناگون فرهنگی را یکی پس از دیگری بر دوش گرفت و در هر کدام بنیان‌گذار خدمات اثرگذاری شد. برجسته‌ترین كار اداری او فرنشینی اداره باستان‌شناسی فارس و نیز فرنشینی بنگاه علمی و كاوش‌های تخت‌جمشید بود. افزون بر این‌كه در پاسارگاد نیز دست به پژوهش‌‌های باستان‌شناسی زد و تپه‌های پیش از تاریخ پیرامون مرودشت را كاوش كرد. خدمات او در زمینه‌ی باستان‌شناسی، بازه‌ی زمانی  ١٣١٨ تا ١٣٤٠ را دربرمی‌گیرد. كشف سر شاهزاده‌ی هخامنشی، كه از سنگ لاجورد ساخته شده است، و نیز بشقاب سنگی به خط آرامی، بخشی از یافته‌های باستان‌شناسی اوست. در سال ١٣٥٠ نیز مرمت آرامگاه كورش بزرگ به سرپرستی او انجام شد. همكاری در مرمت حافظیه، سعدیه و آرامگاه شاه‌شجاع، از دیگر كارهای اوست.
  سامی، در زمان فرنشینی اداره‌ی باستان‌شناسی، كارهای درخوری در بخش کاوش‌های علمی و پژوهش‌های باستان‌شناسی و بازسازی تکایا و آثار باستانی انجام داد. به‌ویژه کاوش‌های مهم او در تخت جمشید و مرمت مدرسه‌ی خان و بازسازی تکایا و آرامگاه‌های بزرگان و عرفای شیراز، درخور یادآوری جداگانه است. گزارشی از پژوهش‌ها و كاوش‌های او در کتاب «گزارش‌های باستان‌شناسی»(جلدهای ٢ و٣) آمده است. از سخنرانی‌های سامی در نشست‌ها و كنگره‌های علمی و دانشگاهی ایران و خارج از كشور نیز باید یاد كرد. به همین‌گونه كتاب‌ها و جستارهایی كه او فراهم آورد، در پیشبرد پژوهش‌های باستان‌شناسی و شناخت تاریخ باستانی ایران، بسیار اثرگذار و راهگشا بود.
  شادروان علی سامی سال‌های بازنشستگی را به آموزش در دانشگاه شیراز و پژوهش و نوشتن گذراند. از آثار او، كه ٣٠ جلد كتاب را دربرمی‌گیرد، این نام‌ها یادكردنی است: «پارس در عهد باستان»، «تمدن هخامنشی»(٣ جلد)، «تمدن ساسانی»(٢ جلد)، «مقام دانش در ایران باستان»، «خط و تحول آن در شرق باستان» و «آثار باستانی جلگه مرودشت». كتاب «روزها و یادها»، از واپسین آثار سامی، نیز بازگویی از یادمان‌ها و خاطرات سالیان زندگی و خدمات فرهنگی اوست. سامی دارای دكترای افتخاری باستان‌شناسی از دانشگاه آزاد آسیایی بود. او به پاس خدمات علمی خود، نشان درجه یك سپاس را از سوی وزارت فرهنگ پیشین و نشان درجه چهار كشوری را دریافت كرده بود. هموندی او در كنگره‌‌ی خاورشناسان، انجمن آسیایی و كنگره‌ی ایرن‌شناسان، گواه دیگری بر جایگاه برجسته‌ی او در دانش باستان‌شناسی و پژوهش‌های ایرانی است.